Arie Elpert - Lust en leed op de Wallen

In Lust en leed op de Wallen zijn Arie Elperts beste, grappigste, ontroerendste, meest tragische verhalen samengebracht. Ook voor wie de vier boeken al in de kast heeft staan die tijdens Arie's leven zijn verschenen – Haring Arie (1968), Tweede boek (1969), Recht voor z'n raap (1972) en De sarkast (1988) – valt er in deze nieuwe, chronologisch gerangschikte verhalenbundel nog heel wat nieuws te ontdekken. Niet zo gek als je bedenkt dat Arie bijna vijftig kladbloks volschreef, een dikke drieduizend pagina's.

Het verhaal ‘Attie’ zet meteen al de toon: herinneringen aan Arie's kindertijd in de Nieuwmarktbuurt en Floradorp in Amsterdam-Noord, waarbij de scheiding van zijn ouders en de entree van een stiefmoeder grote onrust veroorzaakte in het prille jongensleven van Arie, of Attie, zoals de buurtkinderen hem noemden.

In veelal titelloze verhalen beschrijft Arie lust en leed op de Wallen. Met zijn Mokum had hij, zeker op latere leeftijd, een haat-liefdeverhouding. Ondanks de toegenomen drukte door het toerisme was Arie met geen stok weg te slaan uit zijn woning in de Oudekennissteeg, boven de rooie lampjes van een bordeel, midden in de actie. Behalve tragiek was er ook veel humor in het leven van Arie Elpert. En avontuur. Levenslust. Levensleed. Het heeft hoe dan ook geleid tot bekentenisliteratuur die ook over honderd jaar nog het lezen waard is.

Over de auteur

In 2023 is het honderd jaar geleden dat Arie Elpert, beter bekend als Haring Arie, werd geboren. Arie's kinderjaren en jeugd kenden een weinig stabiel gezinsleven dat werd gedomineerd door een liefdeloze stiefmoeder. Op zijn zeventiende ontvlucht Arie het ouderlijk huis. Vrijwel onmiddellijk vallen de Duitse bezetters ons land binnen, en daarmee begint voor Arie een onzeker bestaan, van logement naar gevangenis, van gevangenis naar de verhoorkamer in de Euterpestraat, vandaar naar kleine criminaliteit, en naar de grote vaart, die hem naar Zuid-Afrika en Zuid-Amerika brengt. Dit alles is beslist avontuurlijk, maar de oorlog veroorzaakt ook grote emotionele schade bij de naar genegenheid hunkerende jonge Arie. 

Direct na de bevrijding is hij figurant in een bioscoopfilm, wordt hij haringventer op het Rembrandtplein en leert hij de liefde van zijn leven kennen: Mien Sligte. Arie ziet ‘handel’ in het souteneurschap en begint aan het begin van de jaren zestig over zijn leven te schrijven, eerder als traumatherapie dan uit literaire ambitie. Toch worden zijn schrijfsels opgemerkt door journalisten. Van Arie’s levensverhalen verschijnen twee boeken bij bij De Arbeiderspers, hij speelt de hoofdrol in de film Rondom het Oudekerksplein. 

In later jaren verschijnen nog twee boeken met Arie’s autobiografische herinneringen, waaruit steeds maar weer blijkt hoe verwoestend de invloed was van stiefmoeder en oorlog. Hoe lastig voorstelbaar ook: de penozefiguur en vechtersbaas die iedereen denkt te kennen, was in feite (ook) een gevoelige jongeman die nooit de kansen kreeg om tot een Nette Burger uit te groeien, zoals Arie de doorsnee Nederlander noemde.

Uit bijna vijftig nagelaten kladbloks en een fikse stapel typoscripten en handgeschreven notities, selecteerde Fred Baggen de mooiste verhalen van Arie Elpert. Veel van het gekozen materiaal is nooit eerder in druk verschenen.

Achter in het boek een uitgebreide woordenlijst van Bargoense woorden en uitdrukkingen. In de boeken van Arie speelt het Bargoens een opvallende rol.